Ekstramateriale til Maud og Aud (Forlaget Oktober, 2011).
Ei minneverksemd pågår: jorda hugsar, bilen omgjer konsentrat til avgassar. Det som brenn, er førstegongsminnet. Førstegongsminnet er den mest konsentrerte røyndommen som finst, den høgaste energien, fordi det sluker så mykje tid. Som når eit plagg etter nokon som vart borte, til dømes eit sjal, ein dag dukkar opp i ein skuff. Då er ein utan forsvar. Energien er enorm. Nærleiken, oppflamminga, mellom det som er og det som var. Minnet brenn, minnet er forbrenning. Ein står der med tapet, kollapsen, i sin eigen kropp, det er uuthaldeleg, ikkje til å bere. Og når minnet sloknar, har ein fjerna seg. Ja, då har ein forflytta seg. Neste gong er minnet noko anna, for førstegongsminnet har no avlasta sjølve hendinga, og det ein hugsar er like mykje dette minnet der røyndommen vart tilført luft og fekk brenne. For kvar ny gong kjem ein no nærmare ei forteljing, lenger unna kroppen, og etter kvart blir minnet utvatna og blandar seg med andre minne. Dette er fjernare stadier, ringare nivå, som enno er verksame, men treng å bli tilført energi.
Det jorda var, det jorda gjorde, kjem opp i eit brøl, eit blaff. Hundre år med oljealder: eit minnesblunk for æonar av liv. Det nære og det fjerne tuklar med kvarandre.
Ein sjåfør er ein agent som tenner dette minnet.
Kva jorda har vore, kva jorda har gjort, brenn dag og natt.
Og snart er det over.
Der fanst høg fart også før i tida. Høg gammal fart var til å forstå: fallet i terrenget, skia mot skaren, vinden i seglet. At botnen dreg, kjenner alle som har ein kropp. Til og med ei flukt gjennom lufta var råd å begripe seg på, for vinden og fuglane hadde så å seie vist veg, og den vegen er gammal som trompetskriket til trana, ei verd full av varsel og teikn. Og hesten forvandla graset den åt, til musklar som kunne sprenge seg. Fråden står om bisselet, to hjarte dundrar over is eller slette, det står om liv. Annleis med bilen. Eitt hjarte slår, ingen forstår. Nei, ingen forstår olje, like lite som fjell. Kjelda er løynd, kjelda er dunkel, tida vår er lita og trong. Så når kroppen har lært rørsle utan å røre på seg, utan å falle eller drive med straum og vind, og utan at noko står på spel – så er det ei openbaring.
Kroppen vart isolert i farta, kroppen vart påkopla i farta. Kroppen skilte seg frå grunnen den gjekk på. Kroppen hadde arbeidd marka, brote landet, hausta og bygd, bøygd seg og bore; no var den kommen til neste steg. Å ta til seg avstanden, framfor omgivnadene. Å begynne å forstå på ein heilt ny måte – ved å framvise og framspole den enorme forandringa som fanst, slik at ein ei stund kan ha den i seg, oppta den i seg, vere ikkje til å skilje frå den. Vere større enn sitt eige. Det er stort. For ein kropp er det stort.
Farta var det kroppen hadde bidd. All si tid.
Slik kjendest det.
*
Mary Jo Kopechne søkk mot botnen av Poucha Pond ved Chappaquiddick, eit indiansk namn som tyder den avskilde øya; øy som òg elles på så mange språk viser til det avskilde, isolerte, isola, insel, island. Vatnet pressar seg inn i bilen og vidare inn i kroppen hennar, frå alle kantar blir ho dømd av denne lova som fråtek henne retten til å skilje mellom innan- og utanfor – eit hos menneskeslekta så grunnleggande skilje, ikkje berre for livsfunksjonen, men også for sjølvkjensle og utfelling av tabu. Og fordi det snart er midnatt, er det som om mørkret sjølv er det som bryt seg inn i henne, tungt, med sitt kjølege kjøt, til det siste lyset i auga sloknar og vender attende til morgonen det ein gong føddest i.
Mary Jo dalar til botnar ved Chappaquiddick, i passasjersetet, sittande, synkande, innestengd, inntrengd i, og medan ein annan kropp i same stund gispande bryt overflata, brest trommehinnene hennar, og øyregangane som kan likne små innåtvende koralldyr, blir utfylde lik støypeformer.
Skodda av blod frå øyra er berre ei lukt, for dyr som enno ikkje er nær nok, som kan hende står still i eit anna og eldre vrak lenger ute og inaktiverte må vente på rifta i blodet, på sporet i såret, rørsla som vil bryte ut av dei. Dette er dyr som kjem til å flykte når froskemennene timar seinare, etter at dagen har begynt å vende attende, sym ned i kanalen; inntil vidare heng berre, over kroppen som plaskar i overflata på veg mot land, ein måne som har sove så lenge at den vart til stein; på veg til botnen blir den søkk borte.
